MUNDART
Mängisch sinnier i a dr Oschtere über d Chilche und d Religion. Wie witt usem Alltag uuse beedes im Lauf vo mim Lääbe grütscht isch. Und nid nume bi mir. I dr Schwiz isch hüt mee als e Drittel vo dr Bevölkerig ooni Religionszueghörigkäit. Eso gsee lääbe mer wäärli in ere gottlose Zitt.

Aber wemen em Volch ufs Muul luegt, het me gar nid das Gfüül. Öisi Sprooch isch nämlig immer no graglet voll vo Religion, Gottmerchiid! Am mäischte bim Flueche, o weme nid jedem religiöse Fluech sini Härkunft grad aagseet. «Gopfertoori» zum Bispill isch äigentlig us «Gott verdamme mich» entstange, isch aber, zum Gott und dr Pfaarer nid z hert usezfordere, mit dr Zitt eso verdräit und verschliffe worde, dass es nimm so läschterlig tönt.

O wemmer verschrecke, rüeffe mer gärn di höchschte Mächt aa. «Ojeeminee» heisst eigentlig «O Jesu Domine», wörtlich «O Herr Jesus». Überhaupt chöme vill überliifereti Sprochbilder usem religiöse Beriich: «S isch chalt, dass Gott erbarm», «mir müese luege, dass d Chilchen im Dorf blibt», «e himmeltruurigen Aablick» oder «e paradiisischs Ässe». Und mir z Nunnige häi de Gragger, aso de Chräije, ame im Witz «em Pfaarer sini Brieftuube» gsäit.

Guet. Me chönt mer jetz natürlig füürhaa, das sigen alls vorsintfluetlichi Usdrück. Säll stimmt scho. Aber bi de Jüngere ischs gar nid vill angersch, äifach uf Änglisch: Die säge «OMG», «Tschiises» oder «holy shit». Für wärs noni wäiss: «OMG», usgsproche «ou-emm-dschii», isch d Abchürzig für «Oh my God» und «Tschiises» isch änglisch für Jesus. Voll religiös, äigentlig!

Gwüssi Usdrück si aber würklich so alt wie dr Methusalem. «Gottmerchiid» zum Bispill, won i e bitz witer oobe i Text gschmugglet ha. Das het me i öisere Gegend gsäit für «chasch mers glaube!». Aso e Versicherig, dass das, wo me säit, würklich stimmt. Mini Gusiine het das im Oor gha vo früecher und mi emoll gfrogt, wohär dass es chunt. E spannendi Sprochgschicht, will i angerne Mundarte säit me «Gottmersprich» oder äänlich, was ungfäär «Gott verbürgt mer die Ussaag» oder «Gott erlaubt mer das z säge» bedüttet. Öises «Gottmerchiid» heisst wörtlich gnoo genau s gliiche, «Gott mir sprich», will «chiid» isch e Form vom mittelalterliche Wäärb «quedan» mit dr Bedüttig «sprechen, sagen».

Sider isch das Wäärb verschwunde. Numen im Usdruck «Gottmerchiid» hets häimlich überläbt. Aber o für dä Usdruck ischs Matthäi am Letschte. Wie übrigens o für e Gruess «Gottwilche». Elteri Lääserinne und Lääser erinnere sich velicht a d Baselbieter Radiolegände Marcel Wunderlin und sini Sändig «E Chratte voll Platte» uf em damalige DRS 1. Är het jedi Sändig mit «e härzliche Gottwilche» eröffnet. Aber ebe: Das ghört me alwä nid emoll me bi den ältischte Baselbieter oder Schwarzbuebe.

He nu. Löimer die Wörter i Gotts Name rueije und gönne mer is e Heergöttli uf se!

Markus Gasser (1966), Schwarzbube, geboren und aufgewachsen in Nunningen, Solothurn. Sprach- und Mundartredaktor bei Schweizer Radio SRF. Eine Folge seines Podcasts «Dini Mundart» widmet sich dem Thema «Sprache und Macht bei Stadtnamen». www.srf.ch/audio.

Gottwilche zämme!

Image Title

Möchten Sie weiterlesen?

Ja. Ich bin Abonnent.

Ja. Ich benötige ein Abo.

Article

Image Title