Amerika gits alwä doch

E Koleeg vo mir isch dä Summer mit dr Familie dur Amerika gräist. Aso dur d USA. E ganze Mooned lang het er uf Instagram Fötteli und Filmli phoustet: D Freihäitsstatue und dr Trump Tower z New York (über das Bildli het er gross und rot «Wääää» gschriibe), e Kameraschwänk über s Monument Valley mit dr Musig vo de «Pet Shop Boys» («go Weeeeeest in the open air») und am Schluss no dr Schriftzug «Hollywood», winer riisig i dr Landschaft stoot. Äi Mythos nach em angere.

I ha a d Gschicht «Amerika gibt es nicht» vom Peter Bichsel müese dänke. I dere Gschicht isch dr Kolumbus gar nid uf d Räis, sondern het sich im Wald versteckt und nächer us Scham äfach alne verzellt, är häig e neui Wält entdeckt. Sider, schribt dr Bichsel, verzelle immer alli s Gliiche, wo bhaupte, si sige o i däm Amerika gsi. Niemer will jo blöd doostoo als dr Äinzig, wos nid gfunge und erläbt het. Zuefällig han i dä Summer gliichzitig zu dene USA-Bilder, wo der Koleeg Daag für Daag veröffentlicht het, über Flurnäme gschriibe, wo «Amerika» drin vorchunt. Settigi gits nämlich Dutzendi i dr ganze Dütschschwiz. Die mäischte häi mit dr Usswanderig im 19. Jorhundert z tue.

Z Hägedorf am Jurasüdfuess zum Bispill het d Gmäini i de 1850er-Joor e ganze Blätz Wald am Schläipfräi abgholzt. D Baumstämm het me verchauft, zum den ärmschte Familie vom Dorf d Räis uf Amerika chöne zaale. Am 17. März 1854 si 128 Persone vo Hägedorf uf Nordamerika usgwanderet – und Hägedorf isch gliichzittig e Probleem losworde, nämlig die Armegnössige, wo dr Gmäini uf dr Kasse gläge sii. Sider häisst das Waldstück «dr Amerikanerblätz».

Z Binnige gits en «Amerikanerstrooss». Die het genau die umkeerti Gschicht, nämlig die vom Zimmermaa Hieronymus Abt-Seiffert, wo 1878 vo Amerika wider zruggzoogen isch. Ufem Fäld zwüschenem Dorf und em Schloss Binnige het er als Erschte e Huus bout, wo «Zum Weiergarten» ghäisse het. D Strooss dra verbii het wäg iim ire Name übercho. Vilicht drum, will er o die gliiche Gschichte vo Amerika verzellt het wie dr Kolumbus im Bichsel sinere Gschicht.

Und wie vilicht o dä Buur mit Name Kämpfer vom Bräitehof z Wintersinge. On e Rückwanderer us Amerika. Ufem Bräitehof gits e Flur, wo hüt no «s Amerika» häisst. Dört häigs früecher e Bänkli gha miteme witte Ussblick über d Gegend. Uf dämm sig dä Buur ame gsässe und häig gsäit: «Jetz bin i wider z Amerika» – will er dört o so witt gsee häig. So stoots im Baselbieter Namebuech.

Das alls het mii a eusi äigeni USA-Räis vor e bar Joor erinneret. Wien i s erscht Moll das Land gsee ha, won i sit dr Buebezitt vom Läderstrumpf und vo Goboyheftli könnt ha. Plötzlich sälber z gspüre, wies duet, vom Dead Horse Point über d Unändlichkäit vom Grand Canyon z luege.

Öbs Amerika git oder nid, isch hüt nimmi d Froog. Aber s hingerloot offebar bi allne dieffi Spuure. Mir jedefalls häi damals o s Gliiche verzellt wie alli angere.

Markus Gasser (1966), Schwarzbube, geboren und aufgewachsen in Nunningen, Solothurn. Sprach- und Mundartredaktor bei Schweizer Radio SRF. Eine Folge seines Podcasts «Dini Mundart» widmet sich dem Thema «Sprache und Macht bei Stadtnamen». www.srf.ch/audio.